ZABURZENIA ODŻYWIANIA U NIEMOWLĄT I DZIECI. SPRAWDŹ CZY PROBLEM DOTYCZY TWOJEGO DZIECKA!

4067 wyświetleń 0 Comment

Moje dziecko nie chciało jeść i nie wiedziałam dlaczego. Był czas lepszy i gorszy, ale mój syn zawsze jadł inaczej, a przede wszystkim mniej niż inne dzieci. Próbowałam już wszystkiego. Uciekałam się do wyświechtanych wyliczanek za mamusię, za tatusia. Latały samoloty z widelcem, a na nim jedzenie i do buzi po kęsie. (…) Moja aktualna wiedza jest inna, przeszliśmy rodzinną terapię i wstyd mi się przyznać, ale używałam przemocy, by nakarmić dziecko. Przemocy psychicznej i fizycznej. Siłą kładłam jego ręce na stole, otwierałam mu szeroko buzię i wkładałam do niej jedzenie. Siedział ze mną przy stole dopóki nie zjadł wszystkiego, co chciałam i ile chciałam. Musiał zjeść, bo nie byłoby ulubionych zabawek. Wiem, że popełniałam błąd za błędem, których teraz żałuję.” – opowiada Justyna ze łzami w oczach.

Tych szczerych kilka zdań mogłoby być przestrogą dla każdej z nas. Wiem, że w tym momencie analizujecie siebie, że teraz świat do góry nogami komuś wywróciłam. Może zasiałam ziarno niepewności, którego owocem będą zmiany. Niech pierwsza rzuci kamieniem, która nie straciła cierpliwości, która nie przewróciła oczami i w ostatnim momencie nie ugryzła się w język, by nie powiedzieć: „a dlaczego tak mało dzisiaj zjedzone?”. I tutaj zaczyna się podstawowy problem rodziców (oczywiście związany z niewiedzą) chcących nakarmić swoje dziecko. Uciekając się do sposobów swoich rodziców, popełniają pokoleniowe błędy żywieniowe, nie zwracając uwagi na ośrodek głodu i sytości swoich dzieci, przy tym je krzywdząc. W końcu kontrola rodzicielska jest władzą, ale też przede wszystkim ogromną odpowiedzialnością.

SZACH MAT, CZYLI DOBRA DIAGNOZA

Zbieram żniwa opisanych zachowań. Zbieram żniwa dominacji rodziców nad dziećmi i chęci nadmiernej kontroli dziecka w każdej przestrzeni. A przebywając sporadycznie w lekarskich poczekalniach, nie umknęło mojej uwadze, że najczęstszym, rozbieranym na czynniki pierwsze tematem jest niechęć dziecka do jedzenia, wybiórczość produktów albo objadanie się i brak poczucia sytości. To też cieszące się złą sławą problemy w gabinetach pediatrycznych, często spychane na margines (niestety), bo przecież dziecko wyrośnie i przejdzie mu. A to od pierwszej właśnie diagnozy i zasygnalizowania rodzicom ze strony lekarza, że to może być problem, a nie fanaberia, zależy bardzo wiele!

Warto wspomnieć, że zaburzenia jedzenia mogą występować też w różnych jednostkach chorobowych np. autyzm, który często wiąże się z wybiórczością jedzenia.



JAK ROZPOZNAĆ ZABURZENIA KARMIENIA I ODŻYWIANIA

To ogromne wyzwanie dla pediatrów i sytuacja, która spędza sen z powiek rodzicom. Nadchodzi godzina posiłku, a dziecko odmawia jedzenia i grymasi. Jak radzić sobie z zaburzeniami karmienia i odżywiania u dzieci? Jak je rozpoznać i jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

Problemy z jedzeniem mogą dotyczyć aż 35 % maluszków i wzmagać niepokój rodziców. Na podstawie danych z populacji amerykańskiej szacuje się, że najczęściej występującym zaburzeniem są TRUDNOŚCI W KARMIENIU polegające na restrykcyjnym przyjmowaniu  pokarmów. To dość niedawno zdefiniowane zaburzenie, którego częstość występowania może sięgać nawet 23 % dzieci. Szacuje się, że zaburzenia odżywiania dotyczą nawet 13% nastolatków (dotykają nawet 10-krotnie częściej dziewcząt niż chłopców). Zaburzenia odżywienia, tj. jadłowstręt i żarłoczność psychiczna raczej dotykają dzieci starsze (≥ 15 roku życia) i częściej dziewczęta.

PROBLEM Z JEDZENIEM TO CZĘSTO OBJAW ZŁYCH RELACJI W RODZINIE

Należy rozróżnić zaburzenia karmienia (feeding disorders) od zaburzeń jedzenia (eating disorders). Pierwsze zaburzenia dotyczą małych dzieci do 2 r.ż., które są karmione, natomiast drugie dzieci starszych, młodzieży i dorosłych. Nie ma dokładnych danych nt. częstości występowania zaburzeń karmienia. Szacunkowe dane wskazują, że jest to zjawisko częste – występujące w ok. 25%. Najważniejsze przesłanie, które rodzice powinni zapamiętać: nie dziecko ma problem z jedzeniem, ale rodzina z komunikacją. U małego dziecka odmawianie pokarmu jest objawowe! Dziecko manifestuje swoją odrębność, niezależność poprzez jedzenie. W przypadku nadopiekuńczego rodzica manifest żywieniowy dziecka będzie znaczył zupełnie coś innego, niż w przypadku rodzica niewykazującego zainteresowania dzieckiem. Jedzenie w każdym z przypadków pełni inną funkcję.

Zaburzenia karmienia i odżywiania może rozpoznać każdy rodzic, pod warunkiem, że nie będzie ignorował i wypierał problemu. Takie zaburzenia to jedzenie posiłków w różnym stopniu odbiegające od normy, co źle wpływa na zdrowie i funkcjonowanie psychospołeczne dziecka. Te zachowania są najczęściej związane z czynnikami psychologicznymi. Trudności w karmieniu i odżywianiu dziecka mogą powodować pogorszenie jego fizycznych aspektów zdrowotnych, zahamowanie rozwoju oraz obniżenie funkcji poznawczych i psychospołecznych. Niestety mogą pozostawać niezdiagnozowane przez lata.

Zgodnie z klasyfikacją ICD-11 (aktualną Międzynarodową Klasyfikacją Chorób): „zaburzenia karmienia i odżywiania to nieprawidłowe zachowania karmienia i odżywiania, które nie mogą być wyjaśnione przez inne problemy zdrowotne i nie są zgodne z normami kulturowymi, ani adekwatne do poziomu rozwoju”.


O PRZYCZYNACH ZABURZENIA KARMIENIA. ZNASZ JE?

Zaburzenia karmienia, czyli zaburzenia behawioralne, gdzie nie ma miejsca na niepokój związany z masą ciała, wagą i sylwetką (np. PICA), jak w przypadku starszych dzieci. Zaburzenia karmienia dotyczą niemowląt i małych dzieci, które odmawiają jedzenia z różnym nasileniem. Przyczyną może być problem z samym procesem przyjęcia pokarmu i jedzenia albo nieprawidłowe zachowania związane z karmieniem.

U niemowląt i młodszych dzieci częstsze są zaburzenia karmienia tj.: PICA  (łaknienie spaczone), ruminacje (rumination-regurgitation disorder; ponowne przełykanie pokarmu związane z cofaniem się pokarmu do jamy ustnej) oraz unikanie wybranych pokarmów bądź restrykcje żywieniowe (np. neofobia). 

PICA

Zgodnie z kryteriami DSM-V do zdiagnozowania tego zaburzenia konieczne jest regularne lub powtarzające się spożywanie substancji nie będących pokarmem i bez wartości odżywczej (np. kredy, gumy, farby, papieru itd.) przez co najmniej 1 miesiąc. Takie zachowanie nie jest adekwatne do poziomu rozwojowego dziecka, które jest w stanie ocenić, które produkty są jadalne, a które niejadalne.

Ruminacje

Zaburzenie stanowi intencjonalne i powtarzające się (przynajmniej kilka razy w tygodniu) połykanie przez dziecko pokarmu cofającego się do jamy ustnej. Zgodnie z kryteriami DSM-V ruminacje oznaczają powtarzające się regurgitacje – czyli cofanie się pokarmu, który może być ponownie połknięty, przeżuty lub wypluty, ale nie powoduje wymiotów – które trwają co najmniej 1 miesiąc. Regurgitacje nie są związane ze stanem chorobowym (np. refluks), nie są związane z innymi zaburzeniami odżywiania (np. żarłocznością psychiczną, trudnościami w karmieniu przebiegającymi z restrykcyjnym ich przyjmowaniem). Podobnie jak w przypadku PICA, jeżeli regurgitacje pojawiają się w przebiegu innych chorób psychicznych wymagają pogłębionej oceny klinicznej. Zaburzenie to powinno być diagnozowane dopiero u dzieci które osiągnęły przynajmniej 2. rok życia.

JAK ZAUWAŻYĆ ZABURZENIA?

Jak rozpoznać i co należy do objawów złego zachowania związanego z karmieniem i żywieniem, które prowadzą do spożywania niewystarczającej ilości pokarmu? Można zdefiniować zaburzenia karmienia lub odżywiania u dziecka, jeśli występuje jedno z wymienionych kryteriów:

  • znacząca utrata masy ciała lub brak prawidłowego przyrostu masy ciała,
  • niedobór witamin i składników mineralnych,
  • konieczność stosowania żywienia enteralnego (dożołądkowego lub dojelitowego, np. z zastosowaniem sondy nosowo-żołądkowej) i/lub suplementów,\z współistniejącymi istotnymi zaburzeniami psychospołecznymi.

Nie mają one związku z jadłowstrętem i żarłocznością psychiczną, nieprawidłowym postrzeganiem sylwetki i masy ciała, ani chorobą współistniejącą, przyjmowanymi lekami czy chorobą psychiczną. Chociaż w obu przypadkach czas okołoposiłkowy jest związany ze stresem i lękiem. Zaburzenia, o których piszę również nie wynikają z przyjętych norm kulturowych lub ograniczonej dostępności pożywienia. Mogą objawiać się brakiem zainteresowaniem jedzeniem, nadwrażliwością na konsystencję pokarmu, strachem przed jedzeniem.


BĄDŹ CZUJNA I SPRAWDŹ OBJAWY U SWOJEGO DZIECKA

Przyczyny zaburzeń odżywiania i karmienia wśród niemowląt są związane z nieprawidłowym zachowaniem dziecka lub chorobą współistniejąca, ale mogą być także związane z współwystępowaniem i nakładaniem się tych dwóch czynników. Najczęstszą przyczyną trudności z karmieniem niemowląt i małych dzieci są tzw. zachowania trudne. Zachowania te mogą być konsekwencją: zachowań rodziców, którzy wzmacniają nieprawidłowe zachowania swoich dzieci; nieodpowiedniej porcji i konsystencji pokarmu (niedostosowanych do wieku i aktualnych umiejętności dziecka) i/lub zmiany sposobu karmienia (np. na etapie rozszerzania diety niemowląt), ale też brak możliwości decydowania o sobie w tym aspekcie, czyli to, co i ile dziecko zje.

Poza obniżonym apetytem, unikaniem wybranych pokarmów lub strachem przed przyjmowaniem pokarmów – mogą pojawić się też tzw. objawy alarmowe:

– zaburzenia połykania,
– ból podczas próby połykania pokarmu,
– kaszel,
– objawy żołądkowo-jelitowe,
– zaburzenia wzrastania i rozwoju psychoruchowego

W przypadku tła psychicznego pojawią się również właśnie te alarmujące zachowania m.in. nieprawidłowy styl karmienia rodzica (np. nadmiernie kontrolujący), ze strony dziecka wywoływanie odruchów wymiotnych czy unikanie jedzenia. Z uwagi na złożoność zaburzeń karmienia i odżywiania konieczne jest interdyscyplinarne wsparcie specjalistów, by spróbować objąć pomocą wszystkie aspekty choroby.

ZASADY ŻYWIENIA DZIECKA

Styl reagujący na potrzeby dziecka. Nie powinno się nadmiernie ulegać zachciankom dziecka, choćby było najbardziej przekonywujące. Znalezienie tzw. złotego środka w opiece nad dietą dziecka jest trudne, ale zarówno nadmierna kontrola, jak i całkowite odpuszczenie nie stanowią dobrego rozwiązania. Można być pełnym emocjonalnego ciepła, ale jednocześnie stawiać odpowiednie wymagania względem diety i zachowań żywieniowych dziecka (promować spożywanie warzyw i owoców, równocześnie zniechęcając do sięgania po niezdrowe przekąski).

Umieć rozpoznać i reagować, kiedy dziecko jest głodne, a kiedy jest syte. Nie powinno się ulegać presji, często nawet bardziej doświadczonych krewnych, sugerujących, że maluch je za mało albo zbyt dużo – należy opierać się na monitorowaniu przyrostów masy i długości ciała dziecka za pomocą siatek centylowych, które pozwalają ocenić, czy dziecko je odpowiednią ilość pokarmu, czy może powinno się poświęcić temu aspektowi więcej uwagi.

Pokarmy powinny być dostosowane do aktualnie wykształconych umiejętności dziecka –zależności, czy dziecko już gryzie, żuje, zsuwa pokarm z łyżeczki, i/lub je samodzielnie, konsystencja pokarmu powinna być odpowiednio dobrana.

PRAWIDŁOWE ROZPOZNANIE SYGNAŁÓW GŁODU I SYTOŚCI

Średni czas karmienia zdrowego dziecka do 3 roku życia urodzonego o czasie wynosi 20-30 min, przy zachowaniu przerw między posiłkami wynoszących około 2-3 h (jednocześnie trzeba pamiętać, by słuchać swojego maluszka i reagować na jego potrzeby). Uregulowanie harmonogramu posiłku ułatwi dziecku nauczenie się prawidłowego rozpoznawania sygnałów głodu i sytości.

Warto zadbać, by posiłek był przyjemnością zarówno dla dziecka, jak i rodzica – czasem spędzonym w miłej atmosferze, elementem umacniania więzi i nauki pasjonującego obcowania z jedzenia. Okres rozszerzania diety niemowląt jest czasem niezwykłym dla dziecka, które ma okazję poznać nowe pokarmy i nowe smaki – rodzice pełnią ogromną rolę w wykształceniu w dziecku zdrowych nawyków żywieniowych. Mimo wrodzonej preferencji smaku słodkiego i słonego, powtarzająca się wczesna ekspozycja na inne smaki i różnorodne pokarmy zwiększa ich akceptowalność. by zaakceptować nowy smak w swojej diecie dziecko potrzebuje spróbować go średnio nawet 8-10 razy, dlatego ważne jest,  by rodzic nie poddawał się przy pierwszej nieudanej próbie, ale kontynuował tak długo, jak wymaga tego akceptacja nowego smaku. Inwestowanie w ukształtowanie u dzieci zdrowych nawyków żywieniowych jest jedną z najbardziej obiecujących strategii profilaktyki nadwagi i otyłości u dzieci poniżej 2. roku życia. 


LECZENIE

Podstawowe założenia leczenia zaburzeń karmienia i odżywania w populacji pediatrycznej.

  • Indywidualizacja – postępowanie terapeutyczne musi być dostosowane do każdego przypadku, m.in. w zależności od zdiagnozowanych trudności i przyczyn, wyjściowego stanu odżywienia;
  • Możliwość przyjmowania pokarmów drogą doustną.
  • Jeśli taka jest – można zastosować terapię behawioralną, żywieniową i logopedyczną. Jeśli nie – dziecko wymaga leczenia żywieniowego (np. drogą dożoładkową z pomocą sondy nosowo-żołądkowej);
  • Unormowanie sposobu karmienia – regulacja liczby posiłków, odstępu między nimi, jak i ich czasu trwania z jednoczesnym zadbaniem o atmosferę podczas posiłku;
  • Unormowanie diety dziecka – zwiększenie różnorodności spożywanych pokarmów z równoczesnym zadbaniem o realizację zapotrzebowania dziecka na energię i składniki odżywcze w trosce o jego optymalny wzrost i rozwój psychoruchowy;
  • Terapia behawioralna i/lub terapia rodzinna;
  • Ćwiczenia logopedyczne i fizjoterapeutyczne odpowiednio dobrane do istniejących problemów.

Zaburzenia odżywiania WYMAGAJĄ ścisłej współpracy specjalistów. Najlepszym rozwiązaniem będzie tu zespół interdycyplinarny, czyli zespół złożony z profesjonalistów różnych specjalizacji. Ze względu na złożony charakter tych zaburzeń wymagają one wsparcia i współpracy psychiatry, terapeuty rodzinnego, psychologa, lekarza pediatry/gastrologa, pielęgniarki, dietetyka, logopedy i innych specjalistów.

5/5 - (5 votes)

Oceń:

5/5 - (5 votes)
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x